Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, t. I, red. R. Bierzanek i J. Kukułka, Warszawa 1965 [fragmenty]
Dok. nr 65
28 maja 1919 r., Paryż, Nota sekretarza Delegacji Polskiej StanisÅ‚awa Kozickiego do Sekretarza Generalnego Konferencji Pokojowej Paula Dutasty w sprawie próÅ›b ludnoÅ›ci powiatów miÄ™dzyrzeckiego, babimojskiego i wschowskiego o przyÅ‚Ä…czenie do Polski, s. 446–447.
Mam zaszczyt przesÅ‚ać przy niniejszym Waszej Ekscelencji dwie deklaracje zÅ‚ożone w imieniu ludnoÅ›ci powiatu wieleÅ„skiego (Filehne) oraz powiatów miÄ™dzyrzeckiego (Meseritz), babimojskiego (Bomst) i wschowskiego (Fraustadt) w PoznaÅ„skiem, które domagajÄ… siÄ™, by zostaÅ‚y zjednoczone z MatkÄ…-OjczyznÄ… i byÅ‚y oddane w zależność paÅ„stwa polskiego.
Dołączam do tych deklaracji dokumenty następujące wraz z tłumaczeniami ich na język francuski:
1. Protest żołnierzy pochodzących z powiatu babimojskiego.
2. Prośbę właścicieli ziemskich wsi Obra.
3. Pismo dotyczące polskości powiatu babimojskiego.
4. MapÄ™ powiatu babimojskiego.
5. DeklaracjÄ™ proboszcza z Brenna dotyczÄ…cÄ… wsi Wijewo powiat wschowski (Fraustadt).
6. Protest mieszkaÅ„ców wymienionej wsi.
7. 2 deklaracje tychże mieszkaÅ„ców.
8. MapÄ™ powiatu wschowskiego (Fraustadt).
9. Deklarację związku rad ludowych części południowej pow. wieleńskiego.
10. Deklaracje i spis mieszkaÅ„ców wsi Gulcz.
11. Protest Polaków powiatu wieleÅ„skiego.
12. Spis mieszkaÅ„ców wsi Rosko.
13. DeklaracjÄ™ i spis mieszkaÅ„ców wsi Wrzeszczyna.
14. Deklarację i spis ludności wsi Biała.
15. Protest gminy Piłka.
16. DeklaracjÄ™ identycznÄ… wsi M[i]aÅ‚a, Drawsko, Marianowo [Marylin – A.S.].
17. Spis mieszkaÅ„ców wsi Penckowo [PÄ™ckowo – A. S.].
18. Mapę powiatu wieleńskiego.
PrzesyÅ‚ajÄ…c Panu te dokumenty mamy zaszczyt prosić o potwierdzenie ich odbioru i o przedstawienie żądaÅ„ trzech powiatów poznaÅ„skich Radzie Najwyższej Sprzymierzonych oraz o zawiadomienie mnie o postanowieniach, które bÄ™dÄ… powziÄ™te w tym przedmiocie.
Dok. nr 66
28 maja 1919 r., Paryż, OÅ›wiadczenie delegacji poznaÅ„skiej w sprawie zachodnich kresów Polski,
s. 447–448.
Po zbadaniu w Paryżu wszystkich naszej misji dotyczÄ…cych warunków, wysÅ‚uchaniu wybitnych przedstawicieli Polskiej Delegacji Pokojowej, wyrażamy nastÄ™pujÄ…ce przekonanie:
Rzeczpospolita ma w mieszkaÅ„cach na Kresach Zachodnich: w Babimojskiem, MiÄ™dzyrzeckiem, Wschowskiem i WieleÅ„skiem, uÅ›wiadomionych patriotycznie poddanych, którzy stanowić bÄ™dÄ… przedniÄ… „straż” Kresów. TracÄ…c ludzi tych przez odciÄ™cie od Polski, traci kraj nasz niemaÅ‚ej wagi szaniec obronny. O ile bowiem usuwać siÄ™ bÄ™dzie w okolicach tych ludność polskÄ…, o tyle siÅ‚Ä… rzeczy przybywać bÄ™dzie niemiecka, pracujÄ…ca oczywiÅ›cie na rzecz Niemiec. NiebezpieczeÅ„stwo niemieckie zatem zbliżać siÄ™ bÄ™dzie do Poznania, co nie może być pożądane dla kraju.
Uważamy wiÄ™c za konieczne utrzymanie placówek tych przy Polsce. Jeżeli zaÅ›, jak nam powiedziano w Naczelnej Radzie w Poznaniu, a co potwierdziÅ‚a także Delegacja Polska w Paryżu, podpisany już przez rzÄ…d polski i inne paÅ„stwa Traktat nie dopuszcza dziÅ› wiÄ™kszych zmian, to w każdym razie prosimy PolskÄ… DelegacjÄ™ PokojowÄ… o skorzystanie z najbliższej okazji i przesuniÄ™cie przy ostatecznym wyznaczeniu granic gmin naszych do Polski.
O ile w Babimojskiem i Wschowskiem jako ważne uważamy granice jezior, o tyle mocniejszÄ… staÅ‚aby siÄ™ linia ta, gdyby teren leżący na zachód od niej, zamieszkany byÅ‚ przez czysto polskÄ… ludność i przyÅ‚Ä…czony do Polski.
Co do WieleÅ„szczyzny, to sami Niemcy, po ogÅ‚oszeniu Traktatu z radoÅ›ciÄ… oÅ›wiadczajÄ… teraz, że Traktat pozostawia im stacjÄ™ Krzyż, który uważajÄ… za „bramÄ™ wjazdowÄ…” (Einfallstor) do Polski.
Gdyby zaś wszystkie inne środki ratowania gmin naszych zawiodły, żądamy stanowczo w interesie Polski, aby polskie gminy w Wieleńskiem, Międzyrzeckiem, Babimojskiem, Wschowskiem pozostawiono przy Polsce, a oddano w zamian Niemcom jakieś gminy niemieckie.
Zachodnie Kresy te Polski uważamy za „przedmurze” przeciw Niemcom, za fortecÄ™ broniÄ…cÄ… Poznania i Warszawy przed inwazjÄ… niemieckÄ….
Kresy te dla Polski sÄ… może najważniejsze – takie jest zdanie nasze.
Kazimierz Brownsford
przewodniczący Delegacji Poznańskiej
dla obrony Kresów Zachodnich
Członkowie Delegacji:
Ks. Józef Pielatowski
Leon Halida [Malida – A.S.]
Ks. Stefan Żukowski
Teodor Spiralski
